علی (ع) ابر رحمت الهی است

پخته خوار: پخته خور، گدا، گدایى کننده (برهان قاطع)، آماده خوار.

تا چهل سال: اشارت است به آیه «فَإِنَّها مُحَرَّمَةٌ عَلَیْهِمْ أَرْبَعِینَ سَنَةً یَتِیهُونَ فِی اَلْأَرْضِ»[1]

گندنا: کراث، تره (فرهنگ نفیسى، برهان قاطع، فرهنگ معین.). لیکن با آمدن تره پس از گندنا در بیت مورد بحث، گندنا باید جز ترّه باشد. نیکلسون گندنا را تره و تره را سبزى ترجمه کرده است. گندنا و خس خواستن اشاره است به آیه «وَ إِذْ قُلْتُمْ یا مُوسى‏ لَنْ نَصْبِرَ عَلى‏ طَعامٍ واحِدٍ فَادْعُ لَنا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنا مِمَّا تُنْبِتُ اَلْأَرْضُ مِنْ بَقْلِها وَ قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها...» [2]

خس: یعنی چیز های بی ارزش، کاهو.

امّت احمد: اشاره است به آیه «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ...»[3] و به حدیث «فَضَّلْتُ هذهِ الاُمَّةَ عَلَى سائرِ الاُمَم»[4]

تا قیامت...: در سخنان مولى امیر المؤمنین على (ع) آمده است که دو چیز در زمین مایه امان از عذاب خدا بود یکى از آن دو برداشته شد. پس دیگرى را بگیرید و بدان چنگ زنید، اما امانى که برداشته شد رسول خدا (ص) بود و امّا امانى که مانده است آمرزش خواستن است. خداى تعالى فرماید «و خدا آنان را عذاب نمى‏کند حالى که تو در میان آنانى و خدا عذابشان نمى‏کند حالى که آمرزش مى‏خواهند.»[5] ، [6]

ابیت عند ربّى: این حدیث در برخى از مجلّدات بحار الانوار نیز روایت شده است از جمله در باب فضایل و خصایل پیمبر نویسد: «روزه وصال بر پیمبر حلال و بر امّت او حرام است. و معنى وصال این است که شب را بى‏خوردن و آشامیدن به سر برد.

نه اینکه در شب روزه باشد چه روزه در شب نیست و چون شب شود روزه‏دار مفطر بود بالاجماع. و چون رسول خدا امّت خود را از روزه وصال منع فرمود گفتند تو روزه روز را به شب مى‏پیوندى؟ فرمود من چون شما نیستم «إنّى اُضَلُّ عِنْدَ رَبّى فَیُطْعِمُنِى وَ یَسْقینى» و مجلسى در توضیح آن نویسد: «گفته‏اند معنى آن این است که مرا به وحى خود مى‏خوراند و مى‏نوشاند»[7] و در جاى دیگر از خرائج آورده است «إنّى لَسْتُ کَأَحَدِکُمْ إنِّى یُطْعِمُنِى رَبّى وَ یَسْقینى»[8] ،[9] 

فاش شدن: آشکار گشتن، معلوم بودن.

تأویل: یعنی تفسیر سخنی موافق با زمینه های ذهنی وآرزها وهواهای خود، ویا باز گرداندن لفظ است از معنى ظاهر آن به معنى دیگر که احتمال رود به شرط آن که معنى محتمل موافق کتاب و سنّت باشد. چنان که در آیه «یُخْرِجُ اَلْحَیَّ مِنَ اَلْمَیِّتِ» 30: 19 گویند اگر به بیرون آوردن پرنده از تخم معنى شود تفسیر است و اگر گویند بیرون آوردن مؤمن است از کافر تأویل بود.[10]

بی تأویل: یعنی با اعتقاد کامل وبدون جرّ وبحث.

واداد: منع، باز دادن.

مغز: مقابل پوست است و یابه معنى دماغ، در این جا به معنی شامه است.

خویش را تأویل کن: یعنی خود را بسنج و برای خود بیان کن، نه اخبار و احادیث را. اگر اشکال هست از مغز و شامهْ توست، نه از بوی گل‌های گلزار.

برای آن کسان که بی‌هیچ زحمتی غذاهای آماده را می‏‏خوردند، پرچم رحمت خود را برافراشت و در جهان آوازه یافت. تا چهل سال، این ابر پررحمت و نعمت الهی برای بنی‌اسرائیل که امید به لطف پروردگار داشتند ادامه داشت و یک روز هم قطع نشد، تا این‌که فرومایگی کردند و اعتراض نمودند و خواهان‌ تره و سبزیجات و چیز‏های بی‌ارزش شدند. سپس مولانا مقایسه‌ای میان بنی‌اسرائیل و امّت پیامبر اسلام نموده و می‌گوید: امت رسول‌الله از نظر مناعت طبع و رادمردی، طبعی بس والا دارند و از طعام معنوی که بر آنها نازل شده است تا ابد بهره‌مند خواهند شد. مولانا به حدیثی اشاره می‏‏کند که پیامبر فرمود:« ابیت عند ربی یطعمُنی ویسقینی»؛ من نزد پروردگارم شب را می‏‏گذرانم و او مرا طعام و نوشیدنی می‏‏دهد. این حدیث را بزرگان عرفا بدین‌گونه تفسیر کرده‌اند که این طعام و نوشیدنی، خوراکی معنوی است که با روح انسانی پذیرایی می‏‏شود و رشد می‏‏کند. مولانا می‏‏گوید: ای مسلمانان که از بزرگواران هستید، به شما نعمتی داده‌اند که تا قیامت باقی است، طعامی نیست که بخورند و تمام شود. اما چون حدیث مورد بحث فاش شد و بر زبان‏ها افتاد، ناآگاهان فکر کردند که «یطعم ویسقی» در این حدیث اشاره به خوراکی‌های عادی است و پروردگار به پیامبرش، آش می‏‏دهد، اما نه، خوراک معنوی و غذای روح مورد نظر پیامبر بوده است. مولانا می‏‏گوید: این معنا را با اعتقاد باید بپذیری تا مزه آن را در درون خود احساس کنی. تأویل، یعنی تفسیر سخنی موافق با زمینه‏های ذهنی و آرزوها و هواهای خود. مولانا می‏‏گوید: در مورد عطای پروردگار تأویل و جرّ و بحث، در حکم این است که عطا و هدیه را نپذیری و آن حقیقت را خطا بشماری. کسی که این حقایق را خطا بشمارد، از ضعف عقل اوست و عقل در مرتبه‌ای که جرّ و بحث می‏‏کند، عقل جزئی و پوستی بی‌مغز است، اما اگر به ادراک معانی عالی و حقایق الهی دست یابد، به عقل کل پیوند می‏‏یابد و سراپا مغز است. عقلی که در این مرتبهْ عالی باشد، حقایق الهی را بی‌تأویل و جرّ و بحث می‏‏پذیرد.